Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2023
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: SEMİHA YENİGÜN
Danışman: Tevfik Özen
Özet:
Nepeta türleri, iridoidler
ve ikincil metabolitler bakımından zengin Lamiaceae
familyasının en önemli üyesidir ve antioksidan, antimikrobiyal, idrar
söktürücü, astım önleyici, antiseptik, analjezik,
antikanser, antienflamatuar ve böcek öldürücü özellikleri bulunmaktadır.
Bingöl’de toplanan endemik Nepeta baytopii Hedge & Lamond bitkisinin toprak üstü kısmının
aktivite yönlendirmeli izolasyon çalışmaları gerçekleştirilerek antioksidan,
enzim inhibitörü, antibakteriyel ve DNA koruma aktiviteleri gösteren
moleküller saflaştırıldı.
N. baytopii (NB)
bitkisinin metanol:kloroform (MK) çözücü karışımı ile ham ekstrakt elde edildi.
Bu ekstrakta silika jel kolon kromatografisi uygulandı ve sırasıyla n-hekzan (H), kloroform (K), etil
asetat (E) ve metanol (M) çözüleri kullanılarak birinci fraksiyonlar elde
edildi. Ham ekstraktın ve birinci fraksiyonların fitokimyasal analizleri ve
biyoaktiviteleri spektroskopik teknikler kullanılarak belirlendi. Birinci fraksiyonlara
kolon kromatografisi uygulanarak ikinci fraksiyonlar elde edildi ve aktivite
testleri uygulandı. Aktif fraksiyonlar biyoaktivite yönlendirmeli
fraksiyonlandırma ile belirlendi. Daha sonra biyoaktif fraksiyonlara kolon
kromatografisi veya preparatif-HPLC kullanılarak bileşikler
saflaştırıldı ve molekül yapıları farklı NMR teknikleri ile aydınlatıldı. Ekstraktın, fraksiyonların ve saf moleküllerin aktivite
sonuçları, temel bileşen ve SPSS analizleri ile değerlendirildi.
Ham
ekstraktın toplam fenol ve flavonoid miktarları sırayla 20.24±0.15 mg GAE/g ekstrakt
ve 12.86±0.05 mg KE/g ekstrakt olarak belirlendi. Ekstraktın ana bileşenlerinin
rosmarinik asit, cis-11-eikosanoat ve palmitat olduğu kaydedildi. NBH
fraksiyonunun ana bileşeni 9,12,15-oktadekatrienoik asit, metil esteri ve oktadekanoik
asit, metil esteri iken NBK, NBE ve NBM’nin ana bileşeni kuersetin-3-glikozittir.
NBH fraksiyonları; yüksek indirgeme gücü, H2O2 ve süperoksit
anyonu giderme, BChE, α-amilaz ve tirozinaz inhibisyon aktiviteleri gösterdi. NBHFr4,
NBHFr5 ve NBHFr9 aktif fraksiyonlardır. NBK fraksiyonları; etkili antioksidan,
BChE ve lipaz inhibisyon aktiviteleri gösterdiği belirlendi ve NBKFr5 aktif fraksiyondur.
NBE fraksiyonları; H2O2 giderme ve metal şelat aktivitelerinde
aktif olduğu bulundu ve NBEFr10 aktif fraksiyondur. NBM fraksiyonları; aktif
indirgeme gücü ve H2O2 giderme aktivitelerini gösterdi
ve NBMFr3, NBMFr4 ve NBMFr7 aktif fraksiyonları olarak kaydedildi. Aktif fraksiyonlardan
apigenin, iksorozit, daukosterol, ursolik asit, β-sitosterol ve Molekül L bileşikleri
saflaştırıldı ve karakterize edildi. Moleküllerin biyoaktiviteleri, enzim
inhibisyon kinetikleri ve moleküler doking yapıları belirlendi.
Sonuç
olarak, biyoaktivite yönlendirmeli izolasyon çalışmalarıyla izole edilen
moleküllerin, oksidatif hasarlara karşı antioksidan,
metabolik enzimlerin aktivitelerini düzenleyici ve DNA hasarlarına koruyucu
moleküller oldukları belirlendi.