Akademik Veri Yönetim Sistemi
Biotechnology Ecosystem for a Sustainable Life, İstanbul, Türkiye, 28 - 30 Eylül 2023, ss.8-9
CRISPR-Cas sistemi, düzenli aralıklarla bölünmüş palindromik tekrar kümeleri ve CRISPR ilişkili protein genlerinden oluşmaktadır. 1987 yılında ilk olarak Escherichia coli’de keşfedilen bu tekrar kümelerinin, nükleik asit tabanlı adaptif bağışıklık sisteminin temel bileşenleri olduğu ortaya konulmuştur. Günümüzde bu bağışıklık sisteminin bakteriyofaj enfeksiyonları, istilacı plazmidler ve yabancı nükleik asitlere karşı hücreyi korumayı amaçlayan RNA ve protein tabanlı bir sistem olduğu bilinmektedir. CRISPR sisteminde; Cas proteinleri kısa bir rehber RNA molekülü ile birlikte DNA’ya bağlanarak çift zincir kırıkları oluşturabilmekte, oluşturulan çift zincir DNA kırıkları, homolog olmayan uç birleştirme veya homolog rekombinasyon sistemleri ile farklı biçimlerde tamir edilmekte ve tamir işlemi yeni dizilerin eklenmesi ya da mevcut olanların silinmesi şeklinde sonuçlanabilmektedir. Bu sistemin, hedeflenen bölgeye bağlanarak DNA sekanslarını kolayca ve hassas bir şekilde kesme ve çıkarma yeteneğine sahip olması onu günümüzde önemli bir genom düzenleme yöntemi haline getirmiştir. Rehber RNA’nın tasarım kolaylığı ve uygun maliyeti, DNA kırılmalarının yüksek özgüllüğü ve verimliliği ile hızlı, kolay ve ucuz uygulanabilir olması da bu yönteme, diğer genom düzenleme yöntemlerine kıyasla önemli avantajlar sağlamaktadır. Ayrıca, istenen modifikasyonu içeren ama yabancı DNA ve markör içermeyen genom düzenlemelerinin elde edilebilmesi genoma entegre olabilecek rekombinant bir DNA kullanılmadığı için GDO yönetmeliğinden muaf tutulabilme ihtimalini de artırmaktadır. Özetle değinilen avantajlı yönleri ile önemli bir genom düzenleme aracı haline gelen CRISPR-Cas sistemi, tarım, sağlık ve gıda gibi tüm yaşam bilimleri araştırmalarında büyük bir potansiyel içermektedir. Bu bildiride CRISPR-Cas sisteminin, çalışma prensipleri, gıda alanında kullanım imkanları ve bu teknikler kullanılarak yapılmış bazı çalışmalar hakkında bilgi verilmiştir.