kullanılmaktadır. Vejetatif ya da generatif olarak üretim olanakları kısıtlı olduğu için nesli tehlike altında olan türlerdir. İn-vitro çalışmalar ile tohum çimlenmesi başarılmış ancak çimlenen bireylerin yıllar itibariyle gelişim durumu ile ilgili hiçbir kaynağa rastlanmamıştır. Bu çalışmada Dactylorhiza romana türünün doğada çimlenen tohumlarından gelişen filizler materyal olarak kullanılmıştır. Toplanan minik salep filizlerinin dört yıl süre ile gelişimleri izlenmiş ve her vejetasyon yılı sonunda bazı morfolojik özellikleri belirlenmiştir. Tohumun çimlenmesi ile gelişmeye başlayan bitkilerde ilk yıl bir adet yaprak ve ortalama 0.25 gramlık yumru oluşmuştur. Bu yumruların dikilmesi ile ikinci yıl bitkiler 3 yaprak ve 0.99 gram yumru üretmiştir. Üçüncü yılda ilk kez çiçek oluştuğu görülmüştür. Çiçek üretme olgunluğu gösterinceye kadar geçen süreye yetişkinlik süresi adı verilmiş ve Dactylorhiza romana türünde yetişkinlik süresinin 3 yıl olduğu ortaya konulmuştur. Ancak bitkiler dördüncü yılda yeterli büyüklüğe ulaşmış ve ortalama 3.11 gramlık yumru üretebilmiştir.
Tuberous orchids are known as salep orchids and have been collected from nature as medicinal plants for centuries. Propagation of the orchids via vegetative or reproductive parts has not yet been achieved, therefore they are endangered species. Seed germination was achieved by in-vitro studies, but there is no report on annual development status of the seed-derived individuals. In this study, sprouts from Dactylorhiza romana species germinating in nature were used as material. The four-year development of the small shoots was monitored. Some morphological characteristics were determined at the end of each year. In the first year, one leaf and tuber 0.25 gram in weight were formed. In the second year, individuals producing 3 leaf and 0.99 gram tuber did not bloom. Flowering was observed at first in the third year. The period until first flowering was described as adulthood stage and this period was observed as three years for Dactylorhiza romana. However, the plants reached enough size in the fourth year and were able to produce an average of 3.11 grams of tuber.
