Akademik Veri Yönetim Sistemi
International Symposium on Urban Water and Wastewater Management, Denizli, Türkiye, 25 - 27 Ekim 2018, cilt.1, ss.639-646
Yeşilırmak Havzası, Anadolu‘nun kuzey kesiminde, sularını Yeşilırmak şebekesi ile Karadeniz‘e boşaltan alanı kapsamaktadır. Doğudan itibaren Canik, Giresun, Gümüşhane, Pulur, Çimen, Kızıldağ, Köse, Tekeli, Yıldız, Çamlıbel, Akdağlar, Karababa, İnegöl, Kunduz Dağı doruklarından geçen su bölüm çizgisi ve Karadeniz ile çevrilmiştir. Havza alanı yaklaşık olarak 3.873.280 hektardır (ha). Havzanın Türkiye alanına oranı % 5‘dir. Tokat, Samsun, Amasya, Çorum, Sivas, Yozgat, Gümüşhane, Giresun, Erzincan, Ordu ve Bayburt olmak üzere 11 havza sınırları içerisindedir. Havzanın arazi yapısı oldukça engebelidir. Yeşilırmak‘ın önemli kolları, Çekerek Irmağı, Kelkit Çayı, Tersakan Çayı, Destek Çayı, Deli Çay ve Kuru Çay‘dır. Yeşilırmak Havzası yağış alanı 36.129 km2‘dir. Yıllık ortalama yağış, m2‘ye düşen yağış 646 mm‘dir. Ortalama yıllık akış 5,80 km3 olup ortalama havza verimi 5,1 l/sn/km²‘dir. Yeşilırmak Havzasında önemli ölçüde çevresel baskı oluşturan faktörler yoğun olan hayvancılık ve tarım faaliyetleri, arıtılmadan deşarj edilen evsel ve endüstriyel atık sular (özellikle gıda, madencilik ve toprak sanayi), düzensiz depolama sahaları, baraj gölleri ve akarsuların çevresinde görülen erozyon, akarsu yataklarındaki kum ve çakıl ocakları olarak sıralanabilir. Bu çalışmada Yeşilırmak Havzası su kalitesini günlük maksimum toplam yük (GMTY) yaklaşıma göre yorumlanması hedeflenmektedir. GMTY bir su kütlesinin, istenen su kalitesini sağlayacak biçimde alabileceği en fazla kirletici yük miktarını ve bu kirletici yükün noktasal ve yayılı kaynaklar arasındaki dağılımını belirlemektedir. GMTY sonucunda noktasal kaynaklara ait deşarj izinleri ve yayılı kaynaklara ait güvenli deşarj miktarları ile bu kaynakların kontrolü için mekanizmalar belirlenmektedir. Bu kapsamda Karadeniz havzasına noktasal ve yayılı kaynaklardan gelen toplam azot ve toplam fosfor yükleri GMTY yaklaşımına göre hesaplanarak Yerüstü Su Kalitesi Yönetmeliği kıtaiçi su kalite kriterlerine göre değerlendirilmiş, Yeşilırmak Havzası’nın 8227,64 kg/gün ortalama toplam azot değeri ile I.sınıf su kalitesi, 980,24 kg/gün toplam fosfor yükü ile I.ve II.sınıf su kalite özelliği gösterdiği belirlenmiştir. Elde edilen sonuçlar doğrultusunda, Yeşilırmak Havzası için uygulanabilecek eylem planı önerileri sunulmuştur.