Akademik Veri Yönetim Sistemi
Bahçe, cilt.1, sa.1, ss.55-57, 2019 (Hakemli Dergi)
Maviyemişin Türkiye serüveni, 1996 yılında Rize’deki ormanlık alanlarda yetişen likapayı kültüre alma fikri
ile başlamıştır. Türkiye’de çay tarımı yokken Rize ve Trabzon’da yaşayanların “likapa çayı” yaparak Rusya’ya
ihraç ettiğini öğrendik ve likapada (çayüzümü) seleksiyon yapmaya karar verdik. Konu ile ilgili literatür
taramaları sonucunda çayüzümünün Vaccinium arctostaphylos olduğunu, Vaccinium cinsine giren bazı türlerin
Amerika’da 1900’lü yılların başında kültüre alındığını ve “blueberry” olarak isimlendirildiğini öğrendik.
Bunun üzerine “blueberry” konusunda iki adet kitap satın aldık ve kitaplarla birlikte Vaccinium cinsi ile ilgili
yüzlerce makaleyi Türkçeye çevirdik. 1999 yılında Rize İkizdereli Osman Nuri YILDIZ aracılığı ile bazı
maviyemiş çeşitlerini Türkiye’ye getirerek İkizdere’de ilk ticari maviyemiş bahçesini tesis ettik. Maalesef
Türkiye’de Vaccinium cinsine giren pek çok türe “yabanmersini” denildiği için isim karmaşası vardı. İki binli
yıllarda Vaccinium cinsine giren türlerin isimleri tarafımızdan Türkçeleştirerek “bluberry” maviyemiş;
cranberry “turnayemişi”; lingonberry “kekreyemiş”; “rabbiteye blueberry” tavşangözü maviyemişi; “bilberry”
çobanüzümü; “Caucasian whortleberry” ise “çayüzümü” isimleriyle tescillenmiştir. Türkiye’de ilk maviyemiş
meyvesini 2003 yılında taze olarak piyasaya sunduk ve aynı yıl reçel ile yaş pasta sektörüne kazandırdık.
Maviyemiş ile turnayemişi fidanlarının ithalatına son vermek için birçok çeşidini tescilledik ve fidan
üretimlerini başlattık. Şu anda Türkiye’de 6000 dekar alanda yaklaşık 5000 ton maviyemiş üretimi
yapılmaktadır. Bu makalede maviyemişin Türkiye’ye introdüksiyonu, adaptasyonu ve yaygınlaştırılması
sürecinde yapılan çalışmalara yer verilerek maviyemişin Türkiye’deki 20 yıllık tarihsel geçmişi kronolojik
olarak sunulmuştur.
Blueberry Turkey’s adventure began with my idea that conduct a selection study for Caucasian whortleberry
(Vaccinium acrtostaphylos) grown in my hometown, Rize–Güneysu–Yüksekköy in the year of 1996. Before
tea cultivation in Rize and Trabzon province, thousands of peoples inhabited in the area harvested the green
and fresh bushes of the wild Caucasian whortleberry, made black tea from these bushes and export them to the
Russia. I learned the Caucasian whortleberry and bilberry and some Vaccinum species cultivation began at the
beginning of 1990 in the USA. I also learned that blueberry name derived from the blue color of the berry. I
bought several books written on blueberry from USA. After translation of the several books and hundreds of
articles about blueberry, we bought blueberry potted plants from Poland by Osman Nuri YILDIZ at the year of
1999, and we established the first orchard in Rize–İkizdere village. In the year of 2003, we harvested the first
commercial blueberry and marketed them as fresh, jam and muffin. Unfortunately, there are “yabanmersini”
caos in Turkey and cranberry, blueberry, Caucasian whortleberry, bilberry, lingonberry and some Myrtus
species called as “yabanmersini”. This name confusion also caused health problems in Turkey. Because many
berry fruits have different English name, Latin name, plant habitus and health benefits were given the same
name. After the beginning of the blueberry cultivation, I gave the right Turkish name of the new berry fruit and
I solve the name chaos. I gave the new and Turkish name to the new berry fruits as, “maviyemiş for blueberry”,
“turnayemişi for cranberry”, “kekreyemiş for lingonberry”, “çayüüzümü for Caucasian whortleberry”,
“çobanüzümü for bilberry” and The Ministry of Agriculture and Forestry registered these names. This article
includes the chronological background of blueberry introduced to Turkey at the year of 1999 and detailed and
historical information of blueberry are presented.