Avrupa’nın 17. ve 18. yüzyılda en yaygın dili olarak bilinen Fransızca, 19. yüzyılda Osmanlı Devleti’nin batıyla olan ilişkilerinin düzlenmesinde etkin bir konuma sahip olmuştur. Bu yönüyle Osmanlı Devleti’nin son dönemine damga vuran Fransızcanın konu edildiği bu araştırma, tarama modeliyle oluşturulmuş nitel bir çalışmadır. Bilindiği gibi tüm diller doğar, gelişir ve konuşulduğu toplumun gücüne göre geniş coğrafyalara yayılır ya da dar bir alanda kalarak yaşam mücadelesi verirler. Bu kapsamda geniş coğrafyalara yayılan Fransızcanın Osmanlı’yla ilk teması, 16. yüzyılda Osmanlı devletinin güçlü olduğu bir döneme denk düşer. Fransızcanın yayılması ise Osmanlı devletinin zayıfladığı bir döneme rast gelmiştir. Başlangıçta gayrimüslim tebaanın katkısıyla yürütülen dilsel süreçler, devletin Tercüme Odasını kurmasıyla yeni bir boyut kazanmıştır. Sonraki süreçlerde eğitim sistemine ilk olarak askeri okullarla dâhil olan Fransızca, bir süre sonra birçok sivil okulun ders programında yer almıştır. Hatta Mekteb-i Tıbbiyenin ve Mekteb-i Sultaninin eğitim dili de olmuştur. Üstelik daha nitelikli ve daha donanımlı Fransızca bilen tercümanlar yetiştirmek için yurt dışına öğrenci gönderildiği de bilinmektedir. Bununla birlikte Fransız diline vakıf edebiyatçıların yetişmesiyle de batılı anlamda edebi türler toplum hayatında önemli değişimleri beraberinde getirdi. Fransız dili ve edebiyatı bu dönemde sadece politika ve eğitim alanlarında değil, toplumsal alanda da oldukça yaygınlık kazanmıştır. Bu bağlamda devletlerarası antlaşmaların ve yazışmaların, eğitim kurumlarının, aydınların, gazetelerin ve kitapların etkisi kadar, teknolojik aletlerin ve ulaşım araçlarının da Fransızcanın yaygınlaşmasına katkı sağladığı görülmektedir.
Known as the most common language in Europe in the 17th and 18th centuries, the French language had an important position in the relations of the Ottoman Empire with the West in the 19th century. With the scanning model, this article will focus on the French language during the last period of the Ottoman Empire. As known, all languages are born and developed, and depending on the strength of the society in which they are spoken, they spread over wide geographies or struggle to survive by staying in a narrow area. In this context, the first contact of the French language which spread over wide geographies, with the Ottoman Empire coincided with the 16th century when he was strong. However, the spread of the French language was during a period of his weakness. Linguistic processes, which were carried out with the contribution of non-Muslim subjects at the beginning, gained a new dimension with the establishment of the Translation Chamber of the state. The French language, which was first included in the education system in military schools, was included in the curriculum of many civilian schools after a while. It even became the language of instruction of the School of Medicine and Mekteb-i Sultani. Moreover, it is known that students were sent abroad to train translators who can speak the French language with higher qualifications. Along with this, with the training of writers who know the French language, literary genres in the western style brought important changes in social life. The French language and literature gained widespread popularity not only in the fields of politics and education but also in the social field. In this context, it has been observed that international agreements and correspondence, educational institutions, intellectuals, newspapers, and books, as well as technological tools and the means of transportation contributed a lot to the spread of the French language.
