Akademik Veri Yönetim Sistemi
13.ulusal / 1. uluslararası Çevre mühendisliği Kongresi, Kocaeli, Türkiye, 10 - 13 Ekim 2019, ss.538-545
İnsan ve ekosistem sağlığı, ekonomik kalkınma, enerji tüketimi, ulusal güvenlik ve toplumsal
yaşamın sürdürülebilirliği için su oldukça önemli ve vazgeçilmez bir kaynaktır. Su kaynakları
üzerindeki artan tüketim talepleri, kaynaklardan yararlananlara eşit fırsatlar ve yararlar sağlayacak
şekilde sürdürülebilir özelliklere sahip olması nehir havzalarının kaynaktan başlayarak bir
bütünlük içerisinde ele alınmasını, havzalardaki mevcut kirletici kaynaklarının
değerlendirilmesini, diğer bir ifade ile havza planlaması yapılmasını gerektirmektedir.
Günümüzde, alıcı ortamların artan kirlilik yükleri, havza bazlı yönetim hedefleri ve su
kaynaklarının kısıtlı olmasından dolayı yeni yaklaşımlara ihtiyaç duyulmaktadır. Havza bazlı
yönetim planı oluşturmak amacıyla, veri gereksiniminin belirlenmesi, farklı uzmanlık alanlarının
etkilerinin tespiti, mali kaynakların ve imkanların tespiti, gerçekleştirilmesi gibi amaçları içeren
pek çok model sisteminin yanı sıra , USEPA tarafından geliştirilen ve havza yönetiminde
kullanılan günlük maksimum toplam yük (GMTY) yaklaşımı, SÇD ve ABD de yüzeysel su
kaynaklarına yapılan deşarjların standartlarını belirlemek amacıyla uygulanan, alıcı ortamda
hedeflenen kalite üzerinden izin verilebilecek kirletici yük miktarı hesaplaması ve havzalarda
uygulanabilecek bir çözüm yaklaşımı ortaya koyması açısından önemli olup, yüzeysel su ortamına
deşarj yapan noktasal ve yayılı kaynaklar için izleme çalışmaları yürütülerek kirlilik yükü azaltım
ihtiyaçlarını belirler, SÇD kapsamında belirtilen limit değerler sağlanacak şekilde kirlilik
yüklerinin ilgili kaynaklar arasında paylaştırılmasını ve böylelikle su kalitesinin iyileştirilmesini
hedeflemektedir. Su kalitesinin sağlanması amacıyla, ülkemizde deşarj standartları teknolojik
bazlı uygulanmaktadır ve her havza/su kütlesi aynı kabul edilerek aynı deşarj standartları geçerli
sayılmaktadır. Ülkemizde, alıcı ortam bazlı deşarj standartları limitlerinin belirlenmesi çalışmaları
halen yürütülmekte olup, alıcı ortam bazlı deşarj standartlarına geçiş sürecinde, havza ölçekli bir
yaklaşımla, noktasal ve yayılı kaynaklardan ortaya çıkan kirliliğin izlenmesi ve kontrol altına
alınması ve alıcı su ortamlarında bulunan kirleticilerin azaltımına yönelik gerekli tedbirlerin
alınması için GMTY’nin geliştirilmesi önemlidir. Bu kapsamda Su Çerçeve Direktifi Kapsamında
USEPA tarafından geliştirilen Günlük Maksimum Toplam Yük yaklaşımı kullanılarak nehir veya
havzaların mevcut durumu ve farklı senaryolar oluşturularak gelecekte oluşabilecek durumlar
irdelenebilir ve kirlilik nedenlerini ortadan kaldırmak için iyileştirme çalışmalarına yönelik çözüm
önerileri sunulmaktadır.
Bu çalışmada, GMTY yaklaşımı ve GMTY geliştirme süreci belirtilmektedir. GMTY’ye genel bir
bakış sağlamak, GMTY geliştirme sürecinde ki adımları göstermek ve bu adımları tamamlarken
ilgili noktasal ve noktasal olmayan kaynakları dahil ederek, yaygın olarak kullanılan
yaklaşımlardan bazıları tartışılmıştır.