İslamî Türk edebiyatının en eski ve önemli metinlerinden biri olarak kabul edilen. KB Türkedebiyatındaki ilk mesnevi ve manzum siyasetnâme örneğidir. KB metninde “dil” konusu ve meselesi-ekler dışında- yedinci bölümdeki otuz beyitte ve on dokuzuncu bölümde doksan beyitte ele alınmıştırTil “dil” göstergesi KB’de 459 defa kullanılmıştır. Dolayısıyla til “dil” sözü, KB metninde en sıkkullanılan isim cinsinden kelimeler arasında yer almaktadır. KB metninin yaklaşık olarak 68.000kelimeden oluştuğu kaydedilmektedir. Buna göre metindeki 2861 madde başı kelimeden biri olan til“dil” kelimesi metinde % 0, 675 oranında kullanılmıştır. Metinde yedinci bölüm dışında da birçokbağlamda til “dil” kelimesinin kullanıldığı görülür. Metnin indeksinde til kelimesine “dil, söz,sözlük” anlamları verilmiştir. Til kelimesinin metindeki sıklığı, “dil kullanımı”nın Yusuf Has Haciptarafından sadece bir konu değil, önemli bir mesele olarak ele alındığının göstergesidir. Tasavvufunüç ana ilkesi “az konuş, az uyu, az ye” şeklindedir. “Söz gümüşse sükût altındır” atasözü de aynıtasavvufi anlayışı yansıtır. KB’de de esas olan “önce dinlemek ve anlamak, sonra az ve gerektiğindekonuşmak”tır. (KB’de de esas olan “az ve yerinde, gerektiğinde, önce dinlemek ve anlamak sonrakonuşmak”tır. Kuşeyrî Risalesi’nde samt “susma, sükût” sûfîlerin makam ve hâlleri arasında sayılır.Kuşeyrî ile Hücvirî bütün öbür mutasavvıflar gibi dinlemeyi, susmayı, sükûtu konuşmadan vesözden üstün bulur. Hücvirî de Keşfu’l-Mahcub’da Resulüllah’ın -“Ümmetim hakkında korktuğumşeylerden en fazla endişe ettiğim husus dildir”-hadisine dikkati çekerek dil meselesini “samt”çerçevesinde ele almıştır. Agop Dilaçar, KB’i Eflatun’un Devlet’i, Thomas Moore’un Ütopyası vb.Batı dünyasından metinlerle karşılaştırıp ilişkilendirmeye çalışmıştır. Bir metni metin yapan yedimetinlik özellikten biri metinlerarasılıktır. Dolayısıyla Agop Dilaçar’ın yaklaşımının isabetitartışılamaz. Ancak KB’i aynı iklimde ve aynı dönemde yazılan başka metinlerle karşılaştırmak dahaisabetli bir yaklaşım olsa gerektir. Kuşeyrî’nin Risalesi Arapça, Hücvirî’nin Keşfü’l-Mahcûb’uFarsça, Yusuf Has Hâcib’in KB’i gibi XI. yüzyıl içinde Türkçe üretilmiş metinlerdir. Bu metinlerinikisi de KB’den önce yazılmıştır. Belki Yusuf Has Hâcib doğrudan doğruya Kuşeyrî, Hücvirî veeserleriyle temas etmiş değildir. Ancak bu eserlerle KB arasında yine de Eflatun’un Devlet’i ileThomas Moore’un Ütopya’sından daha derin bağlar vardır. Bu çalışmada KB’de dil meselesinin elealınış biçimi, metinlerarasılık bağlamında Kuşeyrî Risalesi ve Keşfü’l-Mahcûb’la karşılaştırılacak veortaklıklar tespit edilmeye çalışılacaktır.
Kutadgu Bilig is regarded as one of the oldest and important text of Islamic Turkish literature. It is the first example of masnavi and poetic political treatise in Turkish Literature. In the KB text, the "language" subject and the issue – except attachments- were dealt with in the thirty couplet in the seventh chapter and ninety couplet in the nineteenth chapter. In the KB text, the "language" subject and the issue - except attachments- were dealt with in thirty couplets in the seventh chapter and the ninety couplets in the nineteenth chapter. The word tongue (til) was used 459 times in KB. Therefore, the word til "tongue" is the most commonly used word among noun type words in KB test. It is recorded that the KB text is approximately 68,000 words. According to this, til “tongue” word is used about 0, 675 percent in the text. Apart from the seventh chapter in the text, it is seen that the til "tongue" word is used in many contexts. In the text index, til word is given “language, speech, dictionary” meanings. It is seen that the frequent use of the word til is considered not just a subject but also an important issue by Yusuf Has Hacip. The three main principles of Sufism are "less talk, less sleep, less food". The proverb “speech is silver, but silence is gold” reflects this insight in Sufism. In KB, the essential thought is "to listen and understand first, then to talk less and when it’s necessary". In Kuşeyrî Epistles samt “silence” is considered to be among the statues and manners of the Sufis. Kuşeyrî and Hücvirî like all other Sufis, thinks that silence and listening are more valuable than speech and talking. Hücvirî also dealt with the language issue in Keşfu’l-Mahcûb in the context of "samt". Agop Dilaçar compares and associates KB with a few texts from Western World such as Platon’s Politeia and Thomas More’s Utopia. One of the seven properties which makes a text a real text is intertextuality. So that, this attitude Agop Dilaçar pointed is indisputable. However, comparing KB with other texts written at the same period and level is more accurate approach. Kuşeyrî’s Epistles as Arabic and Hücvirî’s Keşfü’l-Mahcûb as Persian are written in XI. century like Yusuf Has Hâcip’s KB. Both of these texts were written before the KB. Maybe Yusuf Has Hâcib did not directly contact with Kuşeyrî and Hücvirî, and their works. However, there is deeper connection with these works than Platon’s Politeia and Thomas More’s Utopia. In this study, the approach of language matter in KB will be compared with Kesfü’l-Mahcûb and Kuseyrî Epistle within the context of intertextuality and common parts will be tried to determine.
