Akademik Veri Yönetim Sistemi
Veteriner Toksikoloji ve Çevre Koruma, FİLAZİ AYHAN, Editör, Nobel Akademik Yayıncılık Eğitim Danışmanlık Tic. Ltd. Şti., Ankara, ss.221-309, 2021
Bitkisel zehirler başta adli tıp olmak üzere beşeri
hekimlik, klinik toksikoloji, eczacılık, farmakoloji ve veteriner hekimliğinde
önemli rol oynamaktadır. Yapıları farklılık göstermekte olup, çeşitli biyolojik
görevsel ve zehirli etkilere sahiptirler. Bu maddeler bitkinin kendisi için
zehirli olmayıp, diğer organizmalarda zararlı etkiler meydana getirirler. Bitkinin
bakteri, mantar, böcek ve zararlı canlılardan kendisini korumasına aracılık
ederler. Bakteriler tarafından üretilen ekzotoksinlere benzer şekilde insan ve
hayvanlar için yararlı ve zararlı etkiler gösterebilirler. Bitkisel zehirli
maddeler bazı meyve ve sebzelerde doğal olarak bulunabilirler. Bitkilerden süt,
yumurta, bal gibi çeşitli hayvansal ürünlerle insanlara geçerler. Bitkinin kök,
yaprak, meyve, tohum gibi çeşitli kısımlarında yada tamamında yer alabilirler.
Çeşitli yollarla vücuda alındıklarında veya deriye temas ettiklerinde
etkilerini ortaya çıkarırlar. Isıtma işlemi sonucu çoğu bitkisel zehir etkisini
kaybederken, kurutma ve çay benzeri demleme işlemleri ile daha yoğun hale gelebilirler.
Bitkisel zehirler arasında kinolizidin, pirolizidin, pürin ve tropan türevleri
gibi alkaloidler; kardiyotonik, siyanojen, saponik vb glikozidler; gossipol ve
tanen gibi fenolik bileşikler; aminoasit, lektinler, proteaz inhibitörleri,
ribozom inaktive edici protein (RIP) gibi çeşitli maddeler sayılabilir.