Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tabak H.(Yürütücü), Özçelik A. O., Renda K. K., Ünal G.
TÜBİTAK Projesi, 2022 - 2024
Konu: Bu proje Türkiye’nin dış politikasındaki normatif boyutu, ülkenin küresel norm yapım ve
geliştirme süreçlerine diplomatik ve sivil toplum yoluyla katılımı üzerinden
incelemektedir.
Sorunsal: (i) Türkiye’nin dış politikasındaki normatif boyut üzerine sorgular
sıklıkla ülkenin insani dış politikasındaki yaygın yardım faaliyetlerine ve
yumuşak güç zemininde edinilmeye çalışılan normatif güce ve dönüştürücülük
yeteneğine odaklanmaktadırlar. Ancak yetenek odaklı normatiflik sorguları
zımnen de olsa bu boyutu kazanılıp kaybedilen bir nitelik olarak görmekte ve Türkiye’nin dış politikasında normatif olan
ve olmayan dönemler görme eğiliminde olmaktadır. Dahası, yetenek odaklı bir
normatiflik sorgusu Türkiye’nin uluslararası normatif etkinliğinin önemli bir
boyutunun görünmez kalmasına sebep olmaktadır: kendini küresel norm süreçlerine
katılım olarak gösterilen normatif etkinlik. Yani Türkiye’nin dış
politikasındaki normatiflik yalnızca çatışma/kriz/doğal afet zamanlarında
yürütülen insani diplomasi
uğraşlarından ya da nüfuz artışı odaklı bir normatif güç elde etme uğraşından
ibaret sayılmamalıdır.
(ii) Türkiye örneğinde normatiflik sorgusunu ülkenin küresel/bölgesel
yönetişim süreçlerindeki (özellikle de Birleşmiş Milletler’deki) varlığına
taşıyan akademik çalışmalar mevcuttur. Ancak bu yazın sıklıkla Türkiye’nin
Birleşmiş Milletler Genel Kurulu (United Nations General Assembly, UNGA)’ndaki, özellikle de küresel düzenin tesisindeki temsil adaletsizliğine
yönelik, duruş ve katkılarını incelemektedir. Türkiye’nin hem
diplomatik/hükümetsel hem de sivil toplum yoluyla varlık gösterdiği ve küresel
normatif gündemin belirlenmesinde öncül rol oynayan Birleşmiş Milletler
Ekonomik ve Siyasal Konsey (United Nations Economic and Social Council, ECOSOC)’deki
katılım süreçleri göz ardı edilmektedir. Özellikle sivil toplum katılımı
dinamikleri, dış politikanın normatif boyutunu holistik biçimde incelemek için
elzemdir.
Kapsam ve Önem: Birleşmiş
Milletler’in (BM) altı kurucu organından biri olarak teşekkül olunan ECOSOC,
örgütün normatif gündemlerini şekillendiren ekonomik, sosyal ve çevre konuları
yanı sıra sürdürülebilir kalkınma hedeflerinin uygulanmasının koordinasyonu,
incelenmesi ve geliştirilmesi süreçlerini takip eden ve yürüten asli yapıdır.
Dahası, BM’nin kurulduğu 1945’ten günümüze ECOSOC, BM Şartı’nın (Madde 71)
kendisine tanıdığı imkânla, sivil toplum kuruluşlarının BM sistemine temel
erişim noktası olmuştur. 1946 yılında 41, 1992’de 700’den fazla, 2018
itibariyle de 4900 sivil toplum örgütü ECOSOC’ta danışmanlık statüsü
(consultative status) almış ve Konsey’in çalışmalarına kendi uzmanlık alanları
çerçevesinde katkı sunmuşlardır. ECOSOC’ta 2021 itibariyle toplamda 59
Türkiye menşeli sivil toplum kuruluşu da danışmanlık statüsü elde etmiş ve
Konsey’in ekonomik ve sosyal kalkınma çalışmalarına katılmışlardır. Diplomatik
katılım noktasında Türkiye ECOSOC’a son yirmi yılda 2004-2006, 2011-2013 ve
2017-2019 olmak üzere üç dönem üyelik yapmış ve Konsey’in çalışmalarına katkı
sunmuştur. Türkiye gerek diplomatik misyonlar gerekse sivil toplum
kuruluşları yoluyla ECOSOC’un çalışmalarına katılırken, akademik yazında ülkenin özellikle de normatif süreçler anlamındaki ve
sivil toplum katılımı noktasındaki katılımına ilişkin araştırma bulunmamaktadır.
Bu da Türkiye’nin uluslararası normatifliğinin önemli bir boyutunun görünmez
kalmasına sebep olmaktadır.
Araştırma sorusu: Yukarıdaki anlatı zemininde proje kapsamında şu
dört soruya cevap aranacaktır:
(i) Türkiye’nin küresel norm geliştirme süreçlerine katılımı ülkenin
normatif dış politikası hakkında neler sunmaktadır?
(ii) Türkiye’den diplomatik kanalların ve sivil toplumun ECOSOC norm inşa
süreçlerine katılım motivasyonları nelerdir?
(iii) Türkiye’den ECOSOC’a katılan diplomatik ve sivil toplum kanalları Konsey’deki
norm geliştirme süreçlerine nasıl katkı sunmakta, geliştirilen normlara nasıl
anlamlar yüklemekte, norm tartışmalarında ne tür pozisyonlar (destekleme ya da
ihtilaf üretme gibi) almaktadır?
(iv) Küresel norm geliştirme süreçlerine katılım örnek incelemesinde
Türkiye’nin dış politikasındaki diplomatik araçlar ve sivil toplum iş birliği dinamikleri
nasıl yürütülmektedir?
Metodoloji: Bu çalışma ampirik anlamda Türkiye’nin ECOSOC’a katılımı üzerinden normatif dış politikasını, bu sürece sivil toplum katılımını da entegre ederek, araştırmaktadır. Soyutlama yaptığımızda incelediğimiz husus; ‘bir ülkenin dış politikasındaki normatif nitelik ve bu niteliğin kendini gösterdiği küresel norm süreçlerine katılım dinamikleri’ olmaktadır. Bu noktada kavramsal zemin olarak Uluslararası İlişkiler norm çalışmaları yazını –özellikle de norm inşası (norm-building), norm tartışmaları (norm debates) ve ihtilaflılık (contestations) mekanizmaları– kullanılacaktır. Bu yazın bize ECOSOC’un norm inşası uğraşlarını, Türkiye’nin norm tartışmalarına katılımını, süreç içerisinde Türkiye’nin sürdürmüş olması muhtemel ihtilafları ve bu yolla normun gelişimine sunulan muhtemel katkıları inceleme şansı verecektir.
Veri Toplama ve Analiz Yöntemi: Bu projede iki türlü
veri toplanacaktır. İlk olarak Türkiye’den devlet ve sivil toplum kuruluşları
temsilcilerinin 2000 ile 2020 yılları arasında ECOSOC toplantılarında verdiği
sözlü ve yazılı beyanat veri olarak toplanılacaktır. İkinci veri toplama
yöntemi ise devlet yetkilileri ve sivil toplum temsilcileriyle yapılacak yüz
yüze görüşmelerdir. Yazılı ve sözlü beyanatlar araştırma için önemli sorulara
cevap üretecek olmakla birlikte bazı cevaplanmayan soruların mülakat yöntemi
ile cevaplanması amaçlanmaktadır. Bu yolla veri çeşitlendirilmesi ve projede
üretilen bilgilerin geçerliğinin ve güvenirliğinin teyidinin sağlanması hedeflenmektedir.
Veri analizi içinse içerik çözümlemesi yöntemi kullanılacak, küresel normlara,
norm gündemlerine ve gerek hükümetsel/diplomatik gerekse sivil toplum
katılımcılarının kendilerinin ve birbirlerinin normatif gündemlerine ve norm
yapım süreçlerine katılımlarına yükledikleri anlamlar ve bu anlamların ve
üretilen dilin dönüşümü ortaya konulmaya çalışılacaktır.
Katkı, Çıktılar ve Etkin
Yaygı: Bu
proje ile ilk olarak Türkiye’nin, ECOSOC örneğinde, küresel gündemlerdeki
normatif konumu ve normatif gündemlere entegrasyon niteliği ortaya konulacak,
böylece ülkenin dış politikasında süreklilik arz eden bir boyut olarak ‘norm
süreçlerine katılım’a ilişkin de öncül bir çalışma yapılmış olacaktır. İkinci
olarak, Türkiye’nin küresel normatif süreçlere katılımı ve katkıları bütüncül
bir çerçevede (yani hem hükümetsel hem de sivil toplum süreçlerini kapsar
şekilde) incelenecek, bu yolla da küresel normatif süreçlerde kamu-sivil toplum
iletişimi ve gündem dinamikleri ortaya konulacaktır. Çalışmanın tüm bu
bulguları makale (dergi özel sayısı veya bireysel makale) olarak da akademik
dünyanın kullanımına sunulacaktır. Ayrıca araştırma bulgularından hareketle Türkiye’nin
küresel normatif gündemlere katılımının ve kamu-sivil toplum eşgüdümünün nasıl
artırılabileceğine ilişkin de rapor hazırlanması vb. yolarla çalışma
yürütülecektir.
Anahtar Kelimeler: Türkiye, ECOSOC, Normatif Dış Politika, Küresel Norm
Süreçleri, Sivil Toplum, Kamu-sivil Toplum Eşgüdümü