Akademik Veri Yönetim Sistemi
Yıldırım K. (Yürütücü), Doruk T., Beşir Özgeçen A.
TÜBİTAK Projesi, 2021 - 2022
Fikokolloid olarak
tanımlanan agar, ısıtıldığında eriyen ve soğutulduğunda
önemli derecede histerezis gösteren termo-tersinir jeller oluşturur. Düşük jel
mukavemetinden dolayı gıda sınıfı agar yapmak için Gracilaria tercih edilirken,
jel gücü yüksek olan Gelidium ise bakteriyolojik
ve farmasötik sınıf agarlar ve agaroz yapmak için kullanılmaktadır. Gelidium
küçük ve yavaş büyüyen bir cins olması nedeniyle ekimi zor ve oldukça
maliyetlidir. Ayrıca ülkemizdeki Gelidium yayılımı agar
üretimini karşılayacak miktarda değildir. Gracilaria cinsleri ise özellikle
Marmara Denizi’nde geniş bir yayılıma sahip olup, elde edilmesi kolay bir malzeme
haline gelmiştir. Çalışma kapsamında ülkemiz kıyılarından toplanan
Gracilaria yosunlarından agar üretim süreçlerinin optimize edilmesi
amaçlanmıştır. Bu optimizasyon sırasında çeşitli kurutma tekniklerinin
(Dondur-çöz, liyofilizatör, spray-dryer) etkinlikleri test edilmiş, bu
yöntemler ile elde edilen agarın gıda, mikrobiyolojik ve biyoteknolojik
kullanım potansiyeli belirlenmiştir. Çalışmada toplanan Gracilaria örneklerine
ön alkali muamelesi (%3NaOH) ve %1 çamaşır suyu uygulaması ile %9,5
verimlilikte, jel gücü yüksek (1024 ± 36 g/cm2) agarın elde
edilebileceği görülmüştür. Dondur-çöz yöntemine kıyasla, liyofilizatör yöntemi
ile elde edilen agarın veriminin maksimum seviyeye çıktığı ancak spray-dryer
yöntemi ile düştüğü tespit edilmiştir. Bu farklı kurutma yöntemleri ile elde
edilen agarların jel gücünün de dondur-çöz yöntemi ile elde edilen agara
kıyasla düştüğü tespit edilmiştir. Ancak homojen beyaz renkli ve partikül
boyutu en küçük agarın spray-dryer yöntemi ile elde edilebileceğini, bu
kurutma uygulaması ile agar üretiminde önemli ölçüde enerji verimliliği
sağlanabileceği belirlenmiştir. Çalışmada elde edilen Gracilaria agarlarının
gıda alanında kullanım potansiyeli araştırılmıştır. Yapılan ağır metal
analizleri limitlerin altında bulunmuş, ticari agara kıyasla viskozite,
sertlik, elastikiyet gibi parametrelerin de başarılı olduğu bulunmuştur.
Gracilaria agarlarında bakterilerin ve bitkilerin büyütülmesinde herhangi bir
teşvik edici ya da inhibe edici etki görülmemiş, bakteri ve bitkilerin her iki
agarın oluşturduğu zemin üzerinde ticari kontrol ile aynı oranda büyüdüğü
gösterilmiştir. Gracilaria agarlarından elde edilen agaroz kullanılarak DNA
moleküllerinin ticari kontrol ile aynı oranda ayrıştırılabileceği
gösterilmiştir. Çalışma ile Gracilaria türünden jel gücü yüksek agar elde
edilip, ilk defa Gracilaria agarının biyoteknolojik kullanımı kanıtlanmıştır.
Ayrıca farklı kurutma tekniklerinin agar üretiminde ilk defa araştırıldığı
çalışmada spray-dryer yönteminin verim ve jel gücündeki kayba rağmen kullanılabilirliği
ilk defa gösterilmiştir.